Jovan Dučić (1874 – 1943), hercegovački pesnik
Bio je opsednut svetom, naročito velikim i umnim Zapadom. Rođen u Trebinju, završio je trgovačku školu u Mostaru, zatim učiteljsku u Sarajevu i Somboru, radio je kao učitelj u Bijeljini i Mostaru. Godine 1899. napušta Mostar i odlazi na studije u Ženevu, tada nastaje preokret u njegovom životu. Završava studije i vraća se u Srbiju 1906. gde stupa u službu u Ministarstvo inostranih dela, a od 1910. ulazi u diplomatiju. Do Prvog svetskog rata i između dva rata vršio je razne f-je po raznim evropskim prestonicama. Po izbijanju Drugog svetskog rata prešao je u Ameriku, gde je do smrti delovao kao ogorčeni protivnik HOB-a.
Započeo je da piše veoma rano (prva pesma 1886, a zbirka Pjesme 1901). U toku svoje pedesetogodišnje karijere se neprestalno razvijao i umetnički usavršavao.
U njegovom radu se mogu izdvojiti tri faze:
- Prva, vojislavovska, do odlaska u Ženevu, u kojoj se on razvija u okvirima domaće pesničke tradicije, kao sledbenik Vojislava Ilića okrenut tradicionalno i nemačkim i ruskim pesnicima.
- Druga, parnaso-simbolistička, do Prvog svetskog rata, u kojoj on radikalno raskida sa prethodnom fazom i pod isključivim uticajem francuske poezije teži da postigne otmenost u izboru predmeta o kojima će pevati i savršenstvo u formi i izrazu (druga i treća zbirka – Pesme i Pesme u prozi – obe 1908.)
- Treća, postsimbolistička faza, od Prvog svetskog rata, pa nadalje, u kojoj je dostigao misaonu i umetničku zrelost. Pokretački princip tog razvoja jeste čežnja ka savršenstvu stvaralačka samodisciplina. Vraćao se već objavljenim pesmama i iznova ih prepravljao ili sasvim odbacivao.
Zbirka Pjesme (1901) sadrži i stihove iz najranijih godina. Ovaj lirski prvenac je pravi mozaik stranih slika i izraza. Ugledanje je očevidno i svestrano: na Vojislava Ilića od naših, na nemačke i ruske romantičare od stranih. Uticaj Francuza je najbleđi. Ovlašno prisvajanje pojedinosti iz Igoa, de Lila i Misea. Zaglavlje knjige donosi, jedan ispod drugog epitafe Maroa i Ljermontova.
Knjigu Pjesme posvećuje Aleksi Šantiću i Atanasiju Šola ’’u znak najdublje ljubavi’’, oni su bili njegovi lični drugovi u Mostaru, saurednici u časopisu Zora.
Nastojanje da se srpski jezik osposobi za evropski lirski izraz unošenjem ’’novih osećanja’’ postignuto je uglavnom epitetima, glagolima i poređenjima. Dučićeva upotreba opisnih prideva znači, kako u njegovom stvaranju, tako i u našem pesništvu, ovećanje lestvice boja i zvukova, istančavanje krajnosti. To je ujedno dokaz i oštrovidosti u posmatranju prirode.
Dučić je obratio pažnju metrici ustaljenih oblika – Erediji, de Lilu, Bodleru i Samenu. Smatrao je da se nova sadržina može preneti i u stare okvire, jedanaesterac i dvanaesterac.
Načinio je podelu koja ne odgovara hronologiji, ali je hteo postići estetski sklad.
PESME SUNCA (najveći broj antologijskih pesama) – ciklus Večernje pesme i Lirika (kasni stihovi iz ove knjige.
PESME LJUBAVI I SMRTI (žena se javlja kao osnovni pokretač nadahnuća). Dučiću je žena bila isključivo povod da govori o sebi ili da razmišlja o temama života i smrti, o gašenju i prolaznosti ushićenja (nije tačno).
CARSKI SONETI (istorijske i rodoljubive pesme) – Dubrovačke poeme (ironične)
PLAVE LEGENDE
Četiri knjige izgledaju kao četiri pevanja jednog speva ili četiri stava jedinstvene pesničke simfonije.
Ostvaruje načelo da svaka velika poezija odgovara na tri najveća i najvažnija pitanja – o Bogu, o Ljubavi i o Smrti.
U pesmama o Bogu smatrao je da bi veliki pesnik dao izraz svemu onom čim je čovekova duša vezana za prirodu i njene tajne.
U pesmama o Ljubavi kazao bi sve ono što nas vezuje za stvari i bića u neizmernoj lepoti apstrakcije i snage.
U pesmama o Smrti kazao bi sve slutnje o konačnom cilju i svu gorčinu neizvesnosti na našem prolasku kroz misterije života.
Dva su osnovna motiva dominirala stvaralaštvom ovog pesnika – priroda i ljubav.
Uveo je u srpsku poeziju nov, savremen odnos prema životu i svetu, i kao niko pre njega visoko uzdigao i razvio motiv ljubavi koji je jednom stranom obuhvatao ženu, a drugom prirodu.
Njegova poezija je do 1901. bila više opisna. Ljubav je bila glavno osećanje koje je pevao u toj svojoj mladićkoj lirici. Okreće se umetnosti radi umetnosti, umetnosti rafinisanoj i idejom i formom, poeziji formalne lepote i simbola. Forma mu je u drugoj svesci Pesama (1908. Bgd) izgleda važnija od sadržine.
Osnovni ton cele Dučićeve poezije ima nečega maglovitog, mutnog, dalekog. Ljubav koju on peva zbiva se neznano gde, neznano kad, negde daleko, u plavoj zemlji snova.
Njegove omiljene reči koje se svaki čas ponavljaju su mutan, mračan, bled, siv, sumoran, pust, mrtav, hladan, nem, tajanstven, gluv, dubok, magla,šum, tama. Dučićevi opisi su tako potpuni, impresivni, lepi, da im je malo ravnih u celoj našoj poeziji.
Pesme o prirodi zauzimaju pretežni i bolji deo njegove lirike i nose dah iskonskog i mitskog. Priroda je stalan, večit i najsadržajniji motiv Dučićevog pesništva.
Pisao je i prozu, pre svega proslavljene putopise GRADOVI I HIMERE (1930).
Poznatije pesme Jovana Dučića su: ZALAZAK SUNCA, HIMNA POBEDNIKA, JABLANOVI, ZVEZDE, AKORDI, SELO, MEĐA, BOR, PESMA LJUBAVI, PESMA TIŠINE, PESMA UMIRANJA, PESMA ŽENI, POSLEDNJA PESMA.
Literatura:
Jovan Deretić: Istorija srpske književnosti
Vladeta R. Košutić: Parnasovci i simbolisti u Srba
Slavko Leovac: Jovan Dučić, književno delo
Predrag Palavestra: Knez pesnika, Jovan Dučić
Zoran Gavrilović: Od Vojislava do Disa
Jovan Skerlić: Istorija nove srpske književnosti
Jovan Skerlić: Pisci i dela V
Autor: Marija Spasojević
